Seplenienie – jakie są przyczyny i rodzaje seplenienia?

Seplenienie (inaczej sygmatyzm) to jedna z bardziej powszechnych wad wymowy u dzieci. Seplenienie polega na nieprawidłowej realizacji głosek dentalizowanych (podczas artykulacji głoski dentalizowanej czubek języka spotyka się z zębami). Wyróżnia się trzy szeregi głosek dentalizowanych:

1. Szereg syczący, w którego skład wchodzą głoski: s, z, c, dz
2. Szereg szumiący, w którego skład wchodzą głoski: sz, ż, cz, dż
3. Szereg ciszący, w którego skład wchodzą głoski: ś, ź, ć, dź

Czasami może być zaburzony tylko jeden z szeregów, bądź jedna głoska. W innych przypadkach zaburzone może być kilkanaście głosek. We wcześniejszym artykule znajdziesz informacje o tym, jakie dokładnie są etapy rozwoju mowy dziecka i kiedy powinny pojawiać się poszczególne głoski w artykulacji.

Jakie są przyczyny seplenienia?

Przyczyn może być wiele, jednak do najczęstszych należą:

• Zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, które „blokuje” językowi swobodę ruchu
• Nieprawidłowości w budowie języka np. zbyt gruby, zbyt duży
• Zgryz otwarty (szpara między dolnymi i górnymi zębami, spowodowana np. ssaniem kciuka) lub inne wady zgryzu np. tyłozgryz lub przodozgryz
• Rozszczep podniebienia, który doprowadza do seplenienia nosowego
• Złe wzorce z otoczenia (np. dziecko ma młodsze rodzeństwo i chcąc zwrócić na siebie uwagę mówi tak jak ono)
• Niska sprawność narządów artykulacyjnych
• Problemy ze słuchem

Jakie są rodzaje seplenienia?

Podział seplenienia jest dość „bogaty”, poniżej przedstawiam szczegóły:

• Seplenienie międzyzębowe – często zauważalne w przypadku dzieci, które są w trakcie wymiany uzębienia, gdzie język wysuwa się wtedy między zęby. Dodatkowo język jest spłaszczony, dlatego powietrze rozchodzi się po całej jego powierzchni.
• Seplenienie międzyzębowe boczne – cechuje się wkładaniem czubka języka między zęby.
• Międzyzębówka jest jedną z najtrudniejszych do usunięcia wad wymowy. Jeśli zauważysz u swojego dziecka, że podczas wypowiedzi, jego język wychodzi między zęby, nie traktuj tego jako „urocze”, działaj!
• Seplenienie przyzębne – charakteryzuje się zbyt dużym naciskiem czubka języka na siekacze. W wyniku tego na języku tworzy się rowek, przez którego zbyt szerokim strumieniem przepływa powietrze.
• Seplenienie wargowo – zębowe – w tym przypadku język nie bierze udziału w artykulacji. Rolę odgrywają tutaj wargi i siekacze. Szczelina tworzy się w tutaj między dolną wargą i górnymi siekaczami, bądź odwrotnie. Wymowa przypomina „f”.
• Seplenienie boczne – szczelina tworzy się z boku, wargi są rozchylone. Wada polega na tym, że powietrze nie przechodzi w linii prostej, lecz lewo bądź prawostronnie.
• Seplenienie nosowe – powietrze przedostaje się przez nos
• Seplenienie krtaniowe – głoski dentalizowane zniekształcane są przez szmer, który powstaje w krtani.
• Seplenienie wargowe – język pozostaje w pozycji biernej, szczelina tworzy się między wargami.
• Seplenienie podniebienne – inaczej nazywane mową dziecinną, czubek języka zbliża się do podniebienia twardego, w wyniku czego powstaje szmer zniekształcający wymowę.

Wyróżnia się jeszcze kilka podziałów, jednak powyższe są najbardziej popularne.

Wymowa głosek przy seplenieniu

W seplenieniu możemy wyróżnić trzy sposoby wymowy. Może dojść do deformacji, czyli zmiany miejsca artykulacji głosek, substytucji, czyli zastępowania trudnej głoski łatwiejszą oraz elizji – opuszczania trudnego dźwięku.

• Przykład substytucji: zegar – segar, źrenica – śrenica, szczur – śćiur
• Przykład elizji: żaba – aba, szkatułka – katułka, doniczka – donika

Jeżeli zauważysz, że Twoje dziecko mimo określonego wieku, wciąż ma problem z wymową pewnych głosek z trzech szeregów – koniecznie zgłoś się do logopedy.

Zobacz film: Czym jest seplenienie i jakie są jego przyczyny?